Veriyi Kullanmak

Veri Tekamüldür

Ölç, kaydet ve biriktir. Ademden bu yana ilerlemek için en ilkel adımlardır bunlar. En baştan itibaren herkes böyle emekledi ve sonra koştu. Yerinde sayanlar ise salt kalbinin sesine kulak verenler oldu.

Matematik ve astrolojide gelişme bu sayede gelişti. Mısırlılar takvimi bu yöntemle sağladı. Depolardaki ürünleri sayan Hititliler büyük devlet olma yoluna böyle gittiler. Ülkelerindeki gelişmiş adalet sistemi ve yeryüzünde bildiğimiz ilk kadın hakları örnekleri de yine böyle ortaya çıktı. Ölç, kaydet ve biriktir.

Dünyayı güzelleştiren, tarihe damga vuran insanların temellerine indiğimizde ultra zekaya sahip olmadıklarını; Türkçe'de kabul görülmüş bir karşılığı olmayan 'organize, plan, program, kontrol, koordinatör, vizyon, misyon ve strateji " gibi kavramlar sayesinde başarılara imza attığını görürüz.


Gökleri inceleyip kaydeden Galileo sonunda çağının ruhunu yere çalmıştı. Skolastik Kilise'ye karşı Dünya merkezli sistemi reddetmişti. Engizisyon onu idama karar verdiğinde ve dünyanın döndüğünü inkar et dediklerinde sessizce 'eppur si muove'* dediği hikaye edilir. Sırf veri böyle söylüyor diye.

Kimileri geleceği görmek için kullandı veriyi. Newton'un deterministik dünyasında verileri izlemek olacakları bilmek için yeterliydi. O günün fiziği bunu söylüyordu. Günümüz ise çeleceği görmek için zaman makinesine değil, insanın iliklerine dokunmasını gerekli kılar. Dokunma yetiniz var ise apaçık ayyuka çıkacaktır gelecek.

Seksüel Seçme kitabında Darwin'in en çok tartışılan fikri evrim oldu. Ancak belki de kendisinin asıl tehlikeli fikri canlı varlıklarda gelişimin tahmin edilemezliği ve rastgele oluşu idi. Veriler böyle diyordu kendisine. Senin gelişme evrendeki verilerin sana ne diyor? Küçük parçaları birleştirip kendi evrimini oluşturabildin mi? Yoksa sen de mi rast gele bir yaşam peşinde koşup homoeractus gibi kaybolan türler arasına mı gireceksin?

1900'lerin başında atom altı dünya yolculuğuna çıkınca insanoğlu, gördü ki hiçbir şey önceden belirlenmiş bir patikayı izlemiyordu. Aksine hemen her şey tesadüfi idi!

Atom altı ve atom üstü (makro) dünyayı birleştirmek ve insan aklına meydan okuyan rassal evren modeline bir ayar vermek gerekiyordu. Sadece düşünerek ve bunu kağıda dökerek fiziğin yönünü belirleyen Einstein için bu kabul edilemezdi. Meşhur 'Tanrı zar atmaz' deyişi bu sıralarda geldi.

Bilim insanları ise verilere bakarak zarların kaç gelebileceğini tahmin etmeye çalışıyorlar. Daha çok veri ve istatistiki yöntemler ile ihtimaller yön veriyor bilime. Veri ve olasılık bilimin yönünü çiziyor. Bizler de bu veriler ışığında sosyal yaşamdaki mutlak mutluluktan formüller üretiyoruz. Sokak ağzıyla: oku, askere git, meslek edin, evlen, çocuk yap ve sonra öl. Tanrı zar atmıyor; ancak kendi hayatındaki önemli kararlar için zar atıyorsun. Senden fiziğin yönünü belirlemen dahi istenmiyor iken, kendi yolunun yönünü de kaybediyorsun. Ölç, kaydet ve biriktir.

CERN deneyinde zamanın başlangıcındaki şartları, LIGO'da kütleçekim dalgalarını anlamak için veri ve olasılık kullanılıyor. Evrenin doğasını anlamak adına olasılık geçmişle bugün arasında köprü olarak kullanılıyor. Bu ne muazzam bir birikimdir ki bugün varoluş sorunsalına bir çözüm getiriyor.

***

Kullanılan pek çok hizmet ya ağlara kaydediliyor ya da kaydedilmek üzere. Her gün devasa büyüklükte veri üretir hale geldik. Bilerek ya da bilmeyerek. Bunu en çok da sosyal medyada tüm dataları sunarken gerçekleştirdik. Yakın gelecekte çocukluğu sosyal medyada geçen ebeveynler olacak.

Evrenin dünü ve bugünü arasındaki bağı kurmak için kullanılan yöntemler tüketim alışkanlıklarınızı ve hatta bir ürün satın alırken sizi harekete geçiren dinamikleri anlamak için kullanılıyor.

Devamı gelecek :)